Tekstologia

W poprzednim poście z serii edytorskiej objaśniłam Wam, czym jest edytorstwo naukowe. Dzisiaj – jak sam tytuł wskazuje – będzie o tekstologii, czyli kolejna definicja do zapamiętania.

Po raz pierwszy pojęcie tekstologii pojawiło się w 1928 roku, kiedy to rosyjski badacz Borys Tomaszewski w swojej książce Pisatiel i kniga. Oczerk tiekstołogii określił tym terminem badania filologiczne nad tekstem, co pochwycili późniejsi badacze [1].

Dzisiaj, sięgając do dwóch tak zwanych podręczników edytorskich, czyli Tekstologii i edytorstwa naukowego Konrada Górskiego oraz Podstawowych pojęć i problemów tekstologii i edytorstwa naukowego Romana Lotha, spotkamy dwie, podobne do siebie definicje tekstologii.

Pierwszy z badaczy uważa, że ten termin oznacza „zespół dochodzeń filologicznych, mających na celu ustalenie tekstu zgodnego z intencją pisarza i prześledzenie na podstawie istniejącej dokumentacji, jak przebiegały poszczególne stadia jego kształtowania się” [2]. Zaś Loth nieco rozszerza znaczenie tekstologii o problematykę teoretyczną, uznając, że: „[…] nie byłoby to sprzeczne z intencją badacza [Konrada Górskiego – red.], jako że on sam używa tego terminu na określenie również rozważań teoretyczno-metodologicznych” [3]. Dlatego jego definicja brzmi tak:

„Tekstologia to dyscyplina, obejmująca teorię i praktykę analizy filologicznej, zmierzającej do ustalenia poprawnego tekstu oraz zbadania dziejów jego kształtowania się w świetle istniejącej dokumentacji” [4].

Przekładając definicję Lotha z polskiego na nasze, tekstologia ma na drodze krytyki tekstu (będzie o niej w następnych wpisach) przede wszystkim przygotować tekst do dalszych badań [5]. Edytor, korzystając z dostępnych metod, musi ustalić m.in. kto napisał dany utwór i czy tekst jest zgodny z intencją tegoż autora. Ważne, aby badacz prześledził – o ile jest to możliwe – jak kształtował się tekst, np. co i dlaczego autor skreślał, zmieniał, dodawał.

Takie nauki jak bibliografia, paleografia, językoznawstwo czy biografia są naukami pomocniczymi tekstologii. Pomagają one edytorowi nie tylko ustalić autorstwo tekstu jak biografia czy bibliografia, ale także odczytać tekst, kiedy mamy do czynienia ze średniowiecznymi utworami, np. paleografia.

Nie wszystkie metody wypracowane przez tekstologię będą odpowiednie do rozwiązana problemu tekstologicznego w utworze konkretnego autora. Niekiedy trzeba będzie skorzystać z listów, pamięci świadków, jeśli jeszcze żyją, albo specjalnych programów komputerowych w zależności od komplikacji. Edytor, rozwiązując problem edytorski, powinien wybrać najskuteczniejszą metodę, która pomoże mu podjąć ostateczną decyzję, a tą zaś musi w nocie edytorskiej umotywować tak, aby przekonać pozostałych edytorów, że to rozwiązanie jest dobre i dzięki niemu tekst jest bliższy woli autora.

Podsumowując. Celem tekstologii jest przygotowanie tekstu do badań, zaś edytorstwo naukowe udostępnia badaczom poprawnie przygotowany tekst.

Mam nadzieję, że udało mi się chociaż trochę rozjaśnić dzisiejszy temat. Jeśli coś jest nadal niejasne, napiszcie o tym w komentarzach, a ja postaram się Wam wyjaśnić to jeszcze raz.

Ostatnio przygotowuję się do trzech wpisów, dwa z nich będą także z zakresu edytorstwa, ale jeden o okładkach, gdzie zamieszczę sporo zdjęć. Nie wiem który opublikuję jako pierwszy, ale mogę obiecać, że kolejny wpis pojawi się 25 marca 2019 roku.

PRZYPISY:

[1] R. Loth, Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii i edytorstwa naukowego, Warszawa 2006, s. 17.

[2] K. Górski, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Toruń 2011, s. 6.

[3] R. Loth, op. cit., s. 18.

[4] Ibidem, s. 18.

[5] Ibidem, s. 18.

BIBLIOGRAFIA:

K. Górski, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Toruń 2011.

R. Loth, Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii i edytorstwa naukowego, Warszawa 2006.